Filtermateriaal vormt het hart van de vijver, zonder goed filtermateriaal in je filter valt het niet mee een gezond ecosysteem te creëren voor je Koi. Het is daarom belangrijk om stil te staan bij de keuze welk filtermateriaal voor de vijver het beste gebruikt kan worden. In dit artikel geven we je een overzicht van alle soorten vijver filtermateriaal die je kunt toepassen.
Beperkte ruimte voor vijver filtermateriaal
Aangezien je maar een beperkte hoeveelheid ruimte hebt in je filterlijn, is het belangrijk om goede keuzes te maken omtrent het vijver filtermateriaal. Let daarbij vooral op de toepassing. Vijver filtermateriaal kan opgedeeld worden voor twee verschillende doeleinden.
Vijver filtermateriaal voor biologische filtratie
De belangrijkste groep filtermateriaal is bedoelt voor biologische filtratie. Bedoelt om een biofilm op te vormen, een dikke laag bacteriën, om afvalstoffen te verwerken. Deze zijn benodigd voor een goede werking van de stikstofkringloop. Het omzetten van ammoniak wat vissen produceren in nitriet, en vervolgens nitriet omzetten in nitraat. Idealiter zelfs een stuk nitraat afbraak.
Filtermateriaal om vuil in de vijver op te vangen: mechanische filtratie
Daarnaast is er nog een groep filtermateriaal wat gebruikt wordt om vuil tegen te houden en op te vangen, we noemen dat ook wel mechanische filtratie of filtering. Denk daarbij aan de het bekendste voorbeeld filterborstels. Vaak gebruikt als eerste vangnet voor vuil, zodat je alleen de filterborstels hoeft schoon te maken en de rest van het biologische filter ongestoord verder kan laten draaien.
Japanse mat als vijver filtermateriaal
Japanse matten zijn zeer bekend als filtermateriaal voor de vijver. Vooral voor Koi vijvers is de Japanse mat altijd het meest gebruikte filtermateriaal geweest. Makkelijk toe te passen, in het filter. Het enige wat nog wel eens lastig kan zijn in het op maat snijden van Japanse matten. Het beste kun je dat doen met een slijptol of een cirkelzaag waarbij je een zeer fijn blad omgekeerd (dus tegen de richting in) in de zaag plaatst. Snijden door Japanse matten gaat dan echt vanzelf en is secuur.
Zorg bij Japanse matten altijd voor voorfiltratie. Je wilt niet dat vuil direct in de Japanse matten gepompt wordt, anders moet je te regelmatig schoonspoelen waardoor geen goede biofilm laag kan aanhechten aan de matten.
Japanse matten zijn er in verschillende varianten. De beste is de Top Grade Japanse mat, deze is lekker stug en heeft een vaste structuur, gaat dus niet snel rafelen na een aantal keren schoonspuiten. De budget blauwe Japanse mat is een alternatief, vooral voordelig maar ook een wat minder vaste structuur.
- Aanhechtingsoppervlak voor bacteriën van 275 tot 300m² per m³
- Beste toepassing in een kamer- of meerkamerfilter
PPC filtermatten of Matala filtermat
Onbekender als de Japanse mat, waarom dat precies is begrijp ik eerlijk gezegd niet helemaal. Ik zelf vindt dat er ontzettend veel voordelen zitten aan het gebruik van PPC filtermatten of Matala filtermatten.
Matala matten zijn veel sterker dan Japanse matten, waardoor ze langer meegaan en gemakkelijker schoon te maken zijn. Dat gaat overigens niet ten koste van het aanhechtingsoppervlak. De fijne Matala matten (blauw en grijs) hebben meer aanhechtingsoppervlak per vierkante meter dan Japanse matten hebben. Helemaal zo gek dus niet om Matala matten voor je kamerfilter in overweging te nemen. Klein nadeel is dat deze filtermat net wat duurder is dan de Japanse filtermatten, neemt niet weg dat de levensduur van Matala PPC filtermatten veel hoger is.
Een toepassing die veel Koi hobbyisten hanteren is het afwisselen tussen Japanse en Matala matten. Simpelweg door om en om een Japanse gevolgd door een Matala mat te plaatsen. Door een grove Matala Mat te hanteren, is het niet nodig om kleine tussenschotjes te houden in een bak vol met Japanse matten. Hierdoor kun je zorgen voor een groter aanhechtingsoppervlak voor bacteriën binnen dezelfde ruimte.
- Zwart (grof): bacteriën aanhechtingsoppervlak van 190m² per m³
- Groen (medium): bacteriën aanhechtingsoppervlak van 295m² per m³
- Blauw (fijn): bacteriën aanhechtingsoppervlak van 380m² per m³
- Grijs (zeer fijn): bacteriën aanhechtingsoppervlak van 470m² per m³
Een ander voordeel van Matala matten is dat ze gemakkelijker op maat te maken zijn. Het materiaal is stugger, en kan daardoor eenvoudiger gezaagd worden. Nog steeds blijft de beste manier om Matala filtermatten op maat te zagen gebruik van een cirkelzaag.
Red-X mat: fijne imitatie Japanse mat
Red-X matten zijn eigenlijk imitatie matten van de Japanse mat, dat wil overigens niet altijd zeggen dat deze ook slechter zijn. Voor Red-X matten geldt dat het aanhechtingsoppervlak voor bacteriën groter is dan bij Japanse matten. De rode matten hebben dus een fijnere structuur, wat ze overigens wel wat zwakker maakt. Dat merk je al wanneer je de mat optilt, een Red-X mat buigt wat verder door en is wat soepeler.
Na een aantal jaren gebruik is een Red-X mat dan ook echt op, gaat de mat rafelen en uit elkaar vallen, en moet dus ook vervangen worden. Zelfs vindt ik Red-X matten alleen geschikt voor een laatste kamer in een meerkamerfilter. Wanneer je ze haast niet hoeft schoon te maken, dan gaan de matten een stuk langer mee.
Red-X matten hebben een aanhechtingsoppervlak van 500m² per m³, ruim de helft meer dan Japanse matten.
Filterwatten: vooral voor vuil afvang en filtermateriaal voor aquarium
Filterwatten zijn vooral een handig medium om zeer fijn vuil af te vangen. Een wat minder geschikt vijver filtermateriaal voor constant gebruik en om uit te spoelen. Filterwatten raken bij vijver toepassing redelijk snel vervuild en zijn daarna lastig uit te spoelen. Het is meer geschikt als filtermateriaal in een aquarium, of om tijdelijk zeer fijn te filteren in bijvoorbeeld de bovenste laag van je trickle filter.
Filterwatten gaan niet langer mee dan uiterlijk één vijverseizoen. Je kunt ze dan ook het beste steeds in het voorjaar vervangen. Vooral witte filterwatten moet je zelfs nog vaker moeten vervangen, deze zijn zo ontzettend fijn dat ze lastig schoon te spoelen zijn.
- Witte filterwatten: zeer fijn voor vuilafvang, lastig uitspoelbaar
- Groene filterwatten: medium fijn voor vuilafvang, redelijk lastig uit te spoelen
- Blauwe filterwatten: grove structuur en meer geschikt om uit te spoelen
Filterborstels: filtermateriaal om vuil op te vangen
De naam zegt het eigenlijk al, het zijn stugge borstels die gebruikt worden om vuil tegen te houden en op te vangen. Filterborstels worden voornamelijk gebruikt in de eerste kamer van een vijverfilter. Ze zorgen ervoor dat zo min mogelijk vuil wordt doorgelaten wat in de volgende kamers terecht zou komen.
Er zijn heel wat verschillende soorten filterborstels, verschil in lengte, dikte, structuur, enzovoorts. Zelf vind ik de ‘Best Brush’ filterborstels erg goed, beter als veel andere alternatieven. Best Brush gebruikt RVS draad om de haren aan elkaar te bevestigen. Deze filterborstels gebruiken twee soorten vezel door elkaar heen gemengd, de dikke vezel zorgt voor een stevige structuur van de borstel. En de dunne vezels die ertussen bevestigd zijn zorgen voor een hoge dichtheid.
- 30 x 15 cm Best Brush filterborstel
- 40 x 15 cm Best Brush filterborstel
- 50 x 15 cm Best Brush filterborstel
- 60 x 15 cm Best Brush filterborstel
- 75 x 15 cm Best Brush filterborstel
Vortex filterborstel, speciaal voor vortex filter
Een nieuwigheidje op filterborstel gebied zijn Vortex filterborstels. Deze zijn speciaal ontwikkeld om zweefvuil op te vangen in een fijne filterborstel. Een Vortex Filterbrush is 100 tot 140 cm in lengte en is flexibel. Je kunt de filterborstel daardoor oprollen voor in een vortex filter. De filterborstel zal zichzelf naar buiten toe duwen, waardoor deze precies langs de rand van het vortex filter komt te ligen.
Twee grote voordelen: zweefvuil kan onderschept worden plus je krijgt extra filteroppervlak in je vortex.
Bestel een Vortex Filterbrush 140 x 10 cm.
Sera Siporax vijver filtermateriaal
Siporax heeft een ongekend hoog aanhechtingsoppervlak voor bacteriën. Met 1 liter Siporax kun je dan ook 400 liter vijverwater filteren. Siporax hoeft niet belucht te worden, het wordt vaak toegepast in de laatste kamer van een meerkamerfilter. Dit filtermateriaal komt eigenlijk uit de aquarium wereld, maar voor de vijver is het vanzelfsprekend net zo goed. Nadeel is wel het kostenplaatje van Siporax.
Met 25 liter, mits je gebruik maakt van goede voorfiltratie, kun je 10.000 liter vijverwater biologisch filteren. Het is dan wel belangrijk dat je het Siporax filtermateriaal nooit hoeft schoon te maken. Goede voorfiltratie is dus erg belangrijk!
Oesterschelpen als vijver filtermateriaal
Oesterschelpen worden in de vijver gebruikt om de KH waarde stabiel te houden, aangezien ze geleidelijk carbonaathardheid afgeven aan het water. Daarmee wordt de PH waarde, de zuurgraad van water, stabiel gehouden.
Oesterschelpen worden meestal in netten in een stromend gedeelte van de vijver gelegd. Liever niet rechtstreeks in de vijver, want oesterschelpen hebben scherpe randen waaraan Koi zich kunne verwonden. Een goede optie is tussen de planten in het plantenfilter, in een waterval of rechtstreeks in het filter. Bij filters moet je dan vooral denken aan een doorstroomfilter, meerkamerfilter of onderin het bewegend bed filter.
Oesterschelpen zijn verkrijgbaar in zakken van 5 kg of emmers met een inhoud van 10 liter oesterschelpen.
Filterlava als filtermateriaal gebruiken
Filterlava wordt soms gebruikt als filtermateriaal voor in de vijver. Zelf vind ik het materiaal wat onhandig in gebruik, aangezien het vrij zwaar is en lastig uit te spoelen is. Een aanrader is filterlava dan ook niet voor gebruik in één van je filters.
Waar het wel handig voor is, is om het in dunne laagjes te gebruiken voor een waterval of plantenfilter. Zo geef je extra aanhechtingsoppervlak voor bacteriën om de ruimte zo efficiënt mogelijk te benutten.
Filterlava is een vrij dichte substantie, vandaar dat het materiaal ook zwaar is, daardoor is het aanhechtingsoppervlak niet enorm hoog. Vaak geldt hoe lichter een gesteente is, hoe hoger het aanhechtingsoppervlak voor bacteriën is.
Filterlava is verkrijgbaar bij bol.com en A2KOI.
Biologische filtratie voor bewegend bed filter
De beste soorten filtermateriaal voor een bewegend bed filter zijn Biocarrier Helix en K1 filtermedium.
Biocarrier Type Helix bewegend bed filtermateriaal
Helix is een filtermateriaal wat toegepast wordt voor bewegend bed filters. Biocarrier Helix heeft het hoogste beschermde oppervlak voor bacteriën van alle soorten bewegend bed filtermateriaal. We hebben een los artikel waarin we de werking en de beste filtermaterialen daarvoor toelichten: werking bewegend bed filter.
Het beschermde aanhechtingsoppervlak voor bacteriën is circa 589m² per m³. het onbeschermde aanhechtingsoppervlak is circa 720m² per m³.
Biocarrier Helix is te koop bij bol.com en A2KOI.
K1 filtermedium voor bewegend bed filter
Evolution Aqua K1 medium is soortgelijk aan Helix en het wordt voornamelijk toegepast voor bewegend bed of statisch bed filters. We hebben een los artikel waarin we de werking en de beste filtermaterialen daarvoor toelichten: werking bewegend bed filter.
Het grootste verschil zit hem in het aanhechtingsoppervlak. K1 filtermedium mag dan wel meer aanhechtingsoppervlak hebben met 800m² per m³, maar dit is onbeschermd. Van dat onbeschermde oppervlak is 500 m² per m³ onbeschermd oppervlak.
Er zijn twee soorten biocarrier K1 filtermedium. Micro K1 biocarrier en normale K1 biocarrier.
Chemische vorm van filtering
In de categorie chemische filtering hebben we drie soorten: zeoliet, nitraathars en actief kool.
Zeoliet als filtermateriaal in de vijver
Zeoliet is een chemische manier van filteren voor in de vijver. Zeoliet wordt als een ruwe grondstof gewonnen via de mijnbouw. Er zijn overigens heel wat verschillende soorten zeoliet gesteenten te onderscheiden. De meest gebruikte is het natuurlijke product Clinoptioliet, wat we voor nu uitdrukken als zeoliet voor de vijver.
Zeoliet is ontgiftigend en kan in de vijver gebruikt worden als een materiaal wat schadelijke stoffen kan absorberen. In de vijver gebruiken we het vooral om ammoniak en ammonium uit het vijverwater te absorberen samen met andere zware metalen. Doordat je ammonium uit het water ontneemt, is dit een ontlasting van het vijverfilter. Daarnaast zal er minder restproduct nitriet en nitraat ontstaan als je een deel laat absorberen door zeoliet.
Zeoliet is vooral erg goed om in te zetten in het voorjaar of wanneer je problemen hebt met een hoog ammoniak gehalte in de vijver. De werking is namelijk zeer snel merkbaar. Zeoliet start direct met het binden van ammoniak tot zich, totdat het verzadigd is.
Als zeoliet verzadigd is dient het geregenereerd te worden, door gebruik te maken van een zoutoplossing. Laat zeoliet in een beluchtte bak water staan met 100 gram zout per liter water. Na 24 uur heeft het zeoliet zo goed als alle ammonium weer losgelaten, en kan weer opnieuw gebruikt worden in de vijver. Bij voorkeur gebruik je zeoliet alleen wanneer het ammoniak gehalte zeer hoog is.
Je kunt zeoliet online bestellen bij bol.com en A2KOI.
Nitraathars voor de vijver
Nitraathars is bedoelt om nitraat uit vijverwater te filteren. Hierdoor kun je effectief draadalgen tegengaan. Nitraathars is een fijne substantie waarvan de nitraationen uitgewisseld worden met chloride-ionen. Het filtermateriaal heeft een korrelgrootte van 0,4 tot 0,6mm. Nitraathars kan het makkelijkst gebruikt worden in een doorstroombak of meerkamerfilter.
1 liter nitraathars kan 30 gram per liter aan nitraat verwijderen. Nitraathars kun je regenereren, dat doe je simpelweg door zout te gebruiken in een bak met water. Je hebt 200 gram zout nodig per liter hars om het goed te regenereren. Belangrijk is om regelmatig te regenereren, voor een optimale werking.
Nitraathars is erg prijzig, wat het minder interessant maakt. De werking is echter gigantisch, en het kan een goed middel zijn om draadalgen te voorkomen wanneer je geen waterplanten in de vijver hebt.
Kant en klaar zijn er zakjes verkrijgbaar met 4 liter nitraathars, onder andere bij bol.com en A2KOI.
Actieve kool: chemische filtratie en absorptie
Actieve kool wordt vaak in kleine hoeveelheden toegepast voor aquarium filters. Hetzelfde materiaal is toe te passen als filtermateriaal voor de vijver. Actieve kool ontneemt ammoniak, fosfaat, organische afvalstoffen en geneesmiddelen op. Actieve kool is zeer nuttig om te gebruiken nadat je gemedicineerd hebt om de laatste medicijnresten uit het water te filteren.
Er wordt wel eens gezegd dat actief kool het water slijpt, er als het ware een heldere glans op het water verschijnt. Zo helder is je water te maken met actieve kool. Actieve kool wordt voor diverse productie processen gebruikt en onder andere ook voor luchtzuivering.
Actief kool kun je het beste in grotere verpakkingen aankopen. Ook voor het aquarium overigens, de prijs in kleine verpakkingen is overdreven hoog.
Actief kool is in 10 liter verpakking verkrijgbaar bij bol.com en A2KOI.
Beads voor een beadfilter
Beads zijn verkrijgbaar in 25 kg zakken en zijn eigenlijk alleen toepasbaar wanneer je een beadfilter hebt. Het zijn rond of ovaal gevormde plastic korrels die gebruikt worden als filtermateriaal. Het grote voordeel van beads is dat ze zeer gemakkelijk schoon te spoelen zijn in een beadfilter.
Het aanhechtingsoppervlak voor beads is zeer hoog, ongeveer 1500 tot 1600m² per m³ aan beads. In vergelijking met een Japanse mat is dat ruim 6 keer meer. In praktijk heb je echter niet veel aan beads wanneer je geen beadfilter hebt.
Momotaro Bacteria House: speciaal voor trickle filters en bakki showers
Momotaro Bacteria House is een filtermateriaal ontwikkeld door de Japanse Koi kweker Momotaro. Het filtermedium is vooral geschikt voor trickle filters en bakki shower filters, het is puur bedoelt voor vallend en kletterend water. Het filtermedium zelf bevindt zich dus nooit volledig onderwater in die toepassing.
Er zijn geen exacte cijfers bekend over aanhechtingsoppervlak per vierkante meter filtermateriaal. Wel wordt beweerd dat dit zeer hoog is. Dat blijkt ook wel uit de hoeveelheid vijver filtermateriaal dat van Momotaro Bacteria House benodigd is, slechts 1 kilo filtermateriaal per 1000 liter water.
Van dit soort filtermateriaal zijn overigens vele soorten imitaties in omloop. Deze zijn niet allemaal even goed, want vaak is de poreusheid een heel stuk minder, wat direct met het oog zichtbaar is door een grovere structuur of juist een bijna dicht geperste substantie. 1 kilo Momotaro Bacteria House per 1000 liter water.
Tegenwoordig zijn er verschillende varianten en vergelijkbare imitaties op Bacteria House. Zoals de Bacteria Home en de Far Infrared Bacteria Home. Recent is daar de Bacteria Home Spiraal aan toegevoegd, die belooft iets meer contacttijd met water door de vormgeving.
